Senedd Cymru | Welsh Parliament
Pwyllgor Diwylliant, Cyfathrebu, y Gymraeg, Chwaraeon, a Chysylltiadau Rhyngwladol | Culture, Communications, Welsh Language, Sport, and International Relations Committee
Datblygu’r ddarpariaeth Gymraeg ôl-16 |Development of post-16 Welsh language provision
Ymateb gan Y Coleg Cymraeg Cenedlaethol | Evidence from Y Coleg Cymraeg Cenedlaethol
Diolch am y cais i gyflwyno tystiolaeth i’r Pwyllgor ynghylch ei ymchwiliad i ddatblygiad darpariaeth cyfrwng Cymraeg ôl-16.
Mae’r nodyn briffio hwn yn crynhoi ein prif negeseuon a bydd Prif Weithredwr y Coleg Cymraeg Cenedlaethol (y Coleg), Dr Ioan Matthews, yn falch i ymhelaethu ac ateb cwestiynau yn ystod y sesiwn dystiolaeth lafar ar 17 Ebrill 2024.
Tystiolaeth y Coleg (598 gair)
1. Strategaeth ôl-16 Cymraeg a dwyieithog
Yn dilyn adolygiad yn 2017, rhoddwyd gyfrifoldeb i’r Coleg dros y Gymraeg a dwyieithrwydd yn y sector ôl-16. Yn 2019 cyhoeddwyd Cynllun Gweithredu Addysg Bellach a Phrentisiaethau Cymraeg gan y Gweinidog Addysg, Kirsty Williams, sy’n targedu pawb yn y sector beth bynnag eu sgiliau Cymraeg (ceir crynodeb yma).
Dengys y tabl islaw y cynnydd ers 2017-18:
Tabl 1 – Gweithgareddau dysgu gydag o leiaf elfen o Gymraeg
|
Blwyddyn |
Addysg bellach |
Dysgu yn y gweithle |
|
2017/18 |
9.6% |
13.4% |
|
2018/19 |
11.9% |
15.4% |
|
2019/20 |
11.8% |
14.6% |
|
2020/21 |
14.7% |
20.8% |
|
2021/22 |
18.2% |
25.3% |
Ffynhonnell:https://www.llyw.cymru/cymraeg-2050-adroddiadau-blynyddol
Tra’n cydnabodyr heriau sylweddol sy’n perthyn i ddata ôl-16 Cymraeg, rydym yn falch o’r cynnydd hyd yma ac o’r cydweithio parod rhwng y Coleg, y colegau, darparwyr prentisiaethau a chyrff megis ColegauCymru, NTfW a Cymwysterau Cymru.
2. Cyllid ôl-16 Cymraeg a dwyieithog ac effaith y cyllid hwnnw
Yn sgil y Cytundeb Cydweithio cynyddwyd cyllideb ôl-16 y Coleg:
§ 2022-23: £1.5m
§ 2023-24: £2.825
O ganlyniad buddsoddwyd yn y prosiectau canlynol:
§ Penodwyd 62 ymarferydd addysg bellach a cyllidwyd Coleg Gŵyr Abertawe a Chaerdydd a’r Fro i ddatblygu Prosiectau Cymorth Addysgwyr.
§ Penodwyd 21 asesydd prentisiaethau a cefnogwyd is-adeiledd prentisiaethau yn ACT ac yng Ngrŵp NPTC.
§ Darparwyd grantiau hyrwyddo i’r darparwyra noddwyd gwobrau i brentisiaid a dysgwyr.
Roedd ymrwymiad pellach yn y Cytundeb Cydweithio i ddarparu £840,000 ychwanegol yn 2024-25 ond cadarnhawydyn mis Ionawr na fyddai’r Coleg yn derbyn yr arian ychwanegol. Cyhoeddodd y Llywodraeth ddogfen yn mis Chwefror yn nodi ymrwymiad i ail-broffilio’r cynnydd yn 2025-26.
Mae cyllideb fflat yn 2024-25 yn caniatáu i’r Coleg gynnal y prosiectau uwchlaw ond ni fydd modd ymestyn a chefnogi gweithgareddau newydd e.e:
§ Ehangu yn y meysydd Iechyd a Gofal a Gofal Plant ble mae prinder gweithwyr dwyieithog.
§ Datblygu darpariaeth Adeiladwaith ym mhob coleg.
§ Penodi aseswyr prentisiaethau tu hwnt i’rmeysydd sydd eisoes yn derbyn cefnogaeth.
§ Cynnal cynhadledd i staff y sectorau.
3. Argymhellion y Coleg
Wrth ymateb i bedwerydd cwestiwn y Pwyllgor:
“Deall sut y bydd penderfyniadau ynghylch cyllid yn y dyfodol ar gyfer datblygu’r ddarpariaeth Gymraeg ôl-16 yn effeithio ar lwybr a thargedau Cymraeg 2050”
rhaid ystyried y darlun ehangach a’r newidiadau, a’r cyfleoedd, fydd yn dod yn sgil sefydlu’rComisiwn Addysg Drydyddol ac Ymchwil (CADY).
Mae’r Ddeddf Addysg Drydyddol yn gosod dyletswyddau strategol ar CADY parthed y Gymraeg. Dynodwyd y Coleg i gynghori’r Comisiwn ar y dyletswyddau hyn. Mae datganiad o flaenoriaethau strategol y Llywodraeth wedi’i gyhoeddi hefyd ac yn rhoi pwyslais amlwg ar y Gymraeg. Lansiwyd y Cynllun Gweithredu gwreiddiol bum mlynedd yn ôl felly mae’n amserolei adolygu er mwyn codi disgwyliadau dros y cyfnod nesaf.
Ceir amlinelliad islaw o’n hargymhellion cychwynnol. Bwriedir eu datblygu dros y misoedd nesaf wrth i’r Coleg ymgymryd â’i rôl statudol i gynghori CADY:
§ CADY - Rhaid i CADY weithredu ei ddyletswyddau statudol yn ymwneud â’r Gymraeg yn llawn a defnyddio’i rym fel cyllidwr a rheoleiddiwr i sicrhau, mewn cydweithrediad â’r Coleg, bod darparwyr ôl-16 yn datblygu darpariaeth Gymraeg a dwyieithog sy’n addas ac ar gael i bawb.
§ Data – Dylai CADY gynnal adolygiad o ddata ôl-16 Cymraeg a dwyieithog. Dylid gosod targedau heriol ar y darparwyr a mesur eu cyrhaeddiad mewn modd ystyrlon. Dylai hyn gydblethu gyda’r Bil Addysg Gymraeg a’r Taflwybr.
§ Cyllid – Dylid cynnal adolygiad o’r modd y cyllidir addysg ôl-16 Cymraeg a dwyieithog er mwyn sicrhau bod yr holl ddarparwyr yn derbyn cefnogaeth i ddatblygu a chynnal darpariaeth Gymraeg a dwyieithog ar lefel addas sy’n gyson gydag uchelgais y Llywodraeth ar gyfer y Gymraeg a Strategaeth 2050.
§ Cymwysterau – Dylid gweithredu argymhellion adroddiad Sharron Lusher o ran cynyddu’r nifer o gymwysterau galwedigaethol Cymraeg sydd ar gael.